در مورد نام گیلان و معنی واژه گیل نظرات متفاوتی بیان گردیده است. در لغت نامه دهخدا گیلان اخذ شده است از واژه "گیل" به اضافه پسوند "ان" و می افزاید که در زمان پهلوی گلان به معنی مملکت گل‌ها و نزد یونانی‌ها گلای.

گل فروشی های گیلان، گل فروشی های رشت

مناره بازار اثر تاریخی شهر صومعه سرا

زبانشناسانی همچون آندرآس یقین دارند که گیلان تحول یافته وارنای اوستایی می باشد و دیگر زبانشناسانی همچون امیل بنونیست این نظر را کنار گذاشته اند. شرق شناسان در زمینه تعیین محل وارنا و منطبق نمودن آن با گیلان هم اختلاف نظر دارند. آنچنان که ژمیز دارمستر منطقه وارنا در اوستا را تقریباً صدسال پیش کرانه کاسپین ایران می شناخت اما اوستاشناسان نوین نظیر والتر هنینگ آن را در منطقه بورنو شمال پیشاور (که در پاکستان امروزی واقع می باشد) می دانند.

نقشه راهنما مشاغل گیلان، نقشه پیکی

در زمان باستان به منطقه های کوهستانی گیلان دیلمستان اطلاق می شد ولی زمانی نیز این واژه به کل گیلان و یا حتی تمام کرانه جنوبی دریای خزر ختم می شد دشمن بومیان واقعی گیلان اکثراً ساکنین دیلم بودند. در دوره های پس از اسلام تا دوره های هفتم، هشتم و نهم هجری، که با افت نمودن قدرت دیلمیان، و برآمدن کم کم گیلها همراه بود، این نام به کل پهنه گیلان ختم می گردید.

شرکت داده پردازان پیکی، دفتر چاپ و تبلیغات پیکی

بنا به نوشته خودزکو:

نام این ایالت، که ساکنان آن زمانی آن را گیل، گاهی گیلان و گاهی نیز گیلانات می‌نامند، در کل معرّف سرزمینی باتلاقی می باشد. گیل به معنای گِل در لهجۀ محلی مردم گیلان به کار برده می‌شود. گیلانات و گیلان هر دو صورت جمع این اسم می باشند.

از دوره هفتم به بعد با حمله مغول و مستقر شدن مراکز قدرت در جلگه کاسته شدن از اقتدار حکام دیلم و کوه‌نشین،به جای دیلم از نام گیلان استفاده شد و در متن های تاریخی جایگزین آن گردید.